ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΜΑΣ (1)

Στάση ζωής

Οι δεξιότητες επικοινωνίας είναι ικανότητες και τρόποι συμπεριφοράς που μας βοηθούν σε μια πιο καλή σχέση με τα πιο πολύτιμα όντα στη ζωή μας, τα παιδιά μας. Αντίθετα η έλλειψη τους δημιουργεί χάσμα, μεταξύ γονέων – παιδιών, παιδαγωγών-μαθητών, που στα χρόνια της εφηβείας και της πρώτης νεότητας εκδηλώνεται και ως χάσμα γενεών. Πολλές φορές οι γονείς αναρωτιούνται πώς τα καλά, υπάκουα και φιλότιμα παιδιά που είχαν δεν τα αναγνωρίζουν πια. Δεν επικοινωνούν καθόλου μαζί τους με αποτέλεσμα να γεμίζουν οι ίδιοι με άγχος και να αντιδρούν επιθετικά προς τους νέους. Αυτό όμως έχει αντίθετα αποτελέσματα, δηλαδή την σταδιακή αποξένωσή τους από τους νέους.

Οι δεξιότητες επικοινωνίας δεν πρέπει να εκληφθούν ως κάποιες τεχνικές, σαν αυτές που χρησιμοποιούν οι έμποροι και οι διαφημιστές, προκειμένου να κάνουν πιο πειστικό το εμπόρευμα ή την υπηρεσία που προσφέρουν. Δεν είναι ένας μηχανισμός για να πείθουν οι γονείς και οι πνευματικοί σύμβουλοι τους νέους ότι οι δικές τους απόψεις και αντιλήψεις έχουν πάντα δίκιο. Για τους παιδαγωγούς και τους γονείς ειδικά οι δεξιότητες επικοινωνίας είναι κάτι περισσότερο είναι στάση ζωής. Το παιδί μας, που είναι παιδί του Θεού και δεν μας ανήκει (γι’ αυτό προσοχή στο μας) είναι ένα κατ’ εικόνα δημιουργηθέν μοναδικό πρόσωπο που είναι καλεσμένο για την αιωνιότητα. Γι’ αυτό και αξίζει μια άλλη στάση. Αυτή του σεβασμού και της ειλικρινούς επικοινωνίας.

Τι είναι όμως αυτό που λέμε στάση ζωής. Θα το ορίσω δίνοντας ένα απλό παράδειγμα. Θέλει π.χ. ένας γονιός να διδάξει στο παιδί του το σεβασμό στους συνανθρώπους. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να μεταδώσει τις αξίες του σεβασμού, του συνανθρώπου, της αλληλοκατανόησης, της συγχωρητικότητας, της αγάπης των άλλων αν πρώτα ο ίδιος δεν το δείξει έμπρακτα και όχι μόνο με λόγια στα παιδιά του; Να λοιπόν γιατί επιμένω να χαρακτηρίζω στάση ζωής τις δεξιότητες και όχι απλώς «τεχνικές». Οι δεξιότητες επικοινωνίας είναι τέχνη, αλλά τέχνη αγάπης προς τους αξιοσέβαστους νέους μας.

Αυτή η τέχνη της αγάπης, δηλαδή όπως έλεγε και ο Μ. Βασίλειος, το να «ζητάμε να μάθουμε πώς να αγαπάμε»[2], είναι έργο ζωής, όπως και ο πνευματικός μας αγώνας. Είναι μια συνεχής διαδικασία αυτογνωσίας, άσκησης «δια βίου». Η βελτίωση μας σ’ αυτή την τέχνη είναι συνεχής και χωρίς τέλος.

Ας ομολογήσουμε όλοι ότι χρειάζεται να γίνουμε καλύτεροι παιδαγωγοί. Χρειάζεται να σκύψουμε περισσότερο στα ενδιαφέροντα, τα συναισθήματα, τα προβλήματα και τις απόψεις των παιδιών κυρίως όμως των εφήβων μας. Ιδιαίτερα στο μεταβατικό στάδιο της εφηβείας, ο ενήλικας σύμβουλος (πνευματικός, γονιός, εκπαιδευτικός) πρέπει να είναι οπλισμένος με περισσή υπομονή και  ψυχραιμία. Η εφηβεία είναι μια περίοδος εσωτερικού αναβρασμού και συναισθηματικής αναστάτωσης. Η συναισθηματική ζωή του εφήβου κυμαίνεται μεταξύ υπερδιέγερσης  και λήθαργου, πάθους και αδιαφορίας, χαράς και κατήφειας, φιλίας και εχθρότητας, ευφορίας και μελαγχολίας.

Η καθοδήγηση ασφαλώς χρειάζεται εκ μέρους των πνευματικών, γονιών και παιδαγωγών για την αντιμετώπιση των εφηβικών μεταπτώσεων. Οι έφηβοι χρειάζονται τους ενήλικες συμβούλους ως τους ώριμους που είναι πιο κοντά τους αλλά στο χρόνο και με τον τρόπο που αυτοί θέλουν. Τόσο η αδιαφορία όσο και η συνεχής παρέμβαση τους (η υπερπροστατευτικότητα) είναι στάσεις που πρέπει να αποφεύγονται. Αυτό γιατί και η συνεχής παρέμβαση κουράζει, εκνευρίζει και δεν ωφελεί τον έφηβο. Οι συμβουλές και οι καθοδηγήσεις των ενηλίκων οφείλουν να γίνονται με διακριτικότητα και απόλυτο σεβασμό της ελευθερίας των εφήβων. Ακόμη με μεγαλύτερη λεπτότητα οφείλουν πνευματικοί, κατηχητές, γονείς και παιδαγωγοί να ενσταλάξουν την «παραμυθία» της πίστεως μας στην ταραγμένη εφηβική ψυχή.

Κάποτε σ’ αυτή τη διαδικασία της επικοινωνίας πρέπει να εξαντλήσει ο γονιός τα αποθέματα της υπομονής του και να βρει το κουράγιο να κάνει ακόμη και χιούμορ. Αξιομίμητο παράδειγμα για όλους μας ο Γέροντας Παΐσιος που σε μια συνάντηση με νέους επιστράτευσε ψυχραιμία, φαντασία και το χιούμορ.

«Είχαν έρθει στο Καλύβι μερικά παιδιά από μια χριστιανική οργάνωση και φώναζαν με αυτοπεποίθηση: «Δεν έχουμε ανάγκη από κανέναν, θα βρούμε μόνοι μας τον δρόμο μας!» Ποιος ξέρει; Θα είχαν ζορισθεί και είχαν κατά κάποιο τρόπο επαναστατήσει. Όταν ήταν να φύγουν, με ρώτησαν πώς να κατέβουν το δημόσιο, για να πάρουν το δρόμο για την Μονή Ιβήρων. «Από πού θα πάμε;» λένε. «Καλά, βρε παιδιά τους λέω, εσείς είπατε ότι θα τον βρείτε μόνοι σας δεν έχετε κανέναν ανάγκη. Έτσι δεν είπατε προηγουμένως; Τουλάχιστον αυτόν τον δρόμο αν τον χάσετε λίγο θα ταλαιπωρηθείτε, κάποιον θα βρείτε παρακάτω να σας πει…Τον άλλο το δρόμο για πάνω για τον Ουρανό, πώς θα τον βρείτε μόνοι σας χωρίς οδηγό;» Ο ένας από αυτούς είπε: «Σαν να ‘χει δίκιο ο Γέροντας»[3].

Το υπόβαθρο βέβαια αυτής της συμπεριφοράς δεν ήταν παρά μια στάση ζωής που σέβεται το πρόσωπο του άλλου και είναι πρόθυμο να δικαιολογήσει και την πιο ακραία και προκλητική συμπεριφορά απέναντι του. Η στάση ζωής αυτή για τον παιδαγωγό σημαίνει να σκύψουμε πραγματικά στα παιδιά μας προκειμένου, όπως παραπάνω ο Γέροντας Παΐσιος να αφουγκρασθούμε τα βαθύτερα κίνητρα της συμπεριφοράς τους.

-------------------------------------------------------------------------------------------

[1] Η Εισήγηση που έγινε στα πλαίσια της Σχολής Γονέων του Ι. Ναού Αγίων Αναργύρων Ηλιουπόλεως στις 12 Ιανουαρίου του 2004. Δημοσιεύτηκε στο βιβλίο:  Σχολών Γονέων Κέντρου Στήριξης Οικογενείας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Αθήνα 2004 σ. 91-98.

[2] «Ὅτι μέν γάρ χρή ἀγαπᾶν ἀκηκόαμεν, πῶς δ’ ἄν τοῦτο κατορθωθείη μαθεῖν ἐπιζητοῦμεν» Μεγάλου Βασιλείου, Ὅροι κατά πλᾶτος, 2, PG 31, 908B.

[3] Παϊσίου Αγιορείτου Γέροντος, Λόγοι Α’ Με πόνο και αγάπη για τον σύγχρονο άνθρωπο, Εκδ. Ιερόν Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης 1999, σ. 250-251.